Бугунги технологик тараққиётда интеллектуал мулк ҳар бир мамлакат иқтисодиётининг ривожланишида муҳим аҳамият касб этмоқда, давлатнинг глобал иқтисодиётдаги рақобатбардошлигини белгилаб бермоқда.

Хўш, интеллектуал мулк ўзи нима? 

Мазкур савол юзасидан Инновацион ривожланиш вазирлиги матбуот хизмати раҳбари Назокат Абдуқундузова ЎзА мухбирига қуйидагиларни маълум қилди. 

– Интеллектуал мулк инсон томонидан яратиладиган ижодий-ақлий фаолият маҳсули бўлиб, иқтисодиёт ривожланишининг таркибий қисмларидан биридир. Иқтисодиёти ривожланган мамлакатларнинг деярли барчасида интеллектуал мулк ривожига катта эътибор қаратилгани сабабли, уларнинг инвестициявий жозибадорлиги яхшиланган, интеллектуал мулкнинг ялпи ички маҳсулотдаги улуши кескин ортган. 

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, фуқаролик ҳуқуқи таркибидаги “интеллектуал мулк” ҳуқуки – илмий-техник тараққиёт ютуқлари, инсон ижодий фаолияти ва унинг мақсадларидан фойдаланишни, мутлақ ҳукуқларни муҳофаза қилиш ҳамда ғоят кенг қамровли ижтимоий муносабатларни тартибга солади. Бежизга  интеллектуал мулкнинг аҳамияти йилдан йилга ошиб бормаяпти. 

Қонунчиликда белгиланган тартибга кўра, интеллектуал мулк соҳасидаги қонунчиликка киритилган ўзгартишларга кўра, товар белгилари ва фирма номларидан ноқонуний фойдаланган шахслар БҲМнинг 100 бараваридан 200 бараваригача (27 миллион сўмдан — 54 миллион сўмгача) миқдорда жаримага тортилади. Қолаверса, энди барча юридик ва жисмоний шахслар ўз номига товар белгисини рўйхатдан ўтказиши мумкин. 

Шунингдек, “Интеллектуал мулк объектлари тўғрисидаги қонунчилик такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги қонунга кўра, тегишли патентланган саноат мулки объектини ўз ичига олган маҳсулотни ёки буюмни рухсатсиз тайёрлаш, қўллаш, импорт қилиш, сотишга таклиф этиш, сотиш, фуқаролик муомаласига бошқа йўсинда киритиш каби ҳаракатларни содир этган юридик шахсларга БҲМнинг 100 бараваридан 200 бараваригача жарима солиниши мумкин.  

Жарималар миқдорлари ҳуқуқбузарликларнинг ҳар бир тури бўйича алоҳида белгиланади. Жарима суммаси миқдорининг 70 фоизи ҳуқуқбузар томонидан бир ой ичида ихтиёрий равишда тўланган тақдирда, ҳуқуқбузар жариманинг қолган суммасини тўлашдан озод этилади. Интеллектуал мулкдан фақат эгаси эмас, жамият ҳам фойда олади. 

Мамлакатимизда интеллектуал мулк муҳофазаси самарали ташкил қилинганми? 

Интеллектуал мулк экспертизаси ва бошқа тартиблар яхши ташкиллаштирилган. Қонун билан ҳимояланган. Муаллифлик ҳуқуқи ва саноат мулки объектлари билан боғлиқ амалиёт жуда кам бўлсада, товар белгилари билан боғлиқ тажриба бор. 

Жамиятда интеллектуал мулкка нисбатан қарашларимиз тўғри шаклланиши керак, деб ўйлайман. Амалиётда муаллифдан розилик олиш тартиби ҳам қонунчилик билан тартибга солинган.   

Ўзбекистон Республикаси “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги қонуннинг 35-моддасига кўра, муаллифлик ҳуқуқи муаллифнинг бутун ҳаёти давомида ва унинг вафотидан кейин эллик йил давомида амал қилади. 

Бугунги кунда интеллектуал мулк ҳамда инновация республика миллий иқтисодиётини ривожлантириш учун сув ва ҳаводай зарур соҳаларга айланган. Бу икки тизимни бир-бирининг иштирокисиз тасаввур қилиб бўлмайди. 

Хулоса қилиб айтганда, жамиятда  интеллектуал мулк ҳимояси учун барчамиз бирдек жавобгармиз. 

 

ЎзА мухбири  
Муҳайё Тошқораева 
ёзиб олди