Mahkumlarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan bir qator xalqaro konventsiyalar va qoidalar mavjud, ularni quyidagilarga bo'lish mumkin:

Majburiy (imperativ) hujjatlar:

Fuqarolik va siyosiy huquqlar to'g'risidagi xalqaro pakt (1966);

Irqiy kamsitishning barcha shakllariga barham berish to'g'risidagi konventsiya (1965);

Ayollarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish to'g'risidagi konventsiya (1979);

Qiynoq va boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala yoki jazoga qarshi konventsiya (1984);

Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya (1989);

Nogironlar huquqlari to'g'risidagi konventsiya (2006).

Tavsiyaviy xarakterga ega bo'lgan aktlar:

Barcha shaxslarni qiynoq va boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala va jazolardan himoya qilish to'g'risidagi deklaratsiya (1975);

Balog'atga yetmagan bolalarga nisbatan odil sudlovni amalga oshirish bo'yicha minimal standart qoidalar (Pekin qoidalari) (1985);

Qamoq jazosi bilan bog'liq bo'lmagan chora-tadbirlar bo'yicha Minimal standart qoidalar (Tokio qoidalari) (1990);

Birlashgan Millatlar Tashkilotining mahkumlar bilan muomala qilishning minimal standart qoidalari (Nelson Mandela qoidalari) (2015);

BMTning mahkum ayollarga munosabati va huquqbuzar ayollarga nisbatan qamoqqa olinmaslik choralari bo'yicha qoidalari (Bangkok qoidalari) (2010);

BMTning balog'atga yetmagan bolalar o'rtasidagi huquqbuzarliklar profilaktikasi bo'yicha qo'llanmasi (1990);

Ozodlikdan mahrum etilgan balog'atga yetmagan bolalarni himoya qilish bo'yicha BMT qoidalari (1990);

Huquq-tartibot idoralari xodimlarining axloq qoidalari (1979);

Shifokorlar mahkumlarni qiynoqlardan va boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomala va jazodan himoya qilishda tibbiy etika printsiplari (1982);

Har qanday hibsga olish yoki qamoqqa tashlangan barcha shaxslarni himoya qilish tamoyillari to'plami (1988);

Mahkumlar bilan muomala qilishning asosiy printsiplari (1990);

Jinoiy odil sudlov tizimidagi bolalar uchun harakatlar bo'yicha qo'llanma (1997);

Jinoyat ishlarida odil sudlovni tiklash dasturlarini qo'llashning asosiy printsiplari (2002 y.);

Jabrlangan bolalar va jinoyat guvohlarining ishtiroki bilan bog'liq masalalarda odil sudlovga oid ko'rsatmalar (2005);

O'lim jazosiga duch kelganlarning huquqlarini himoya qilishni kafolatlaydigan choralar (1996).

Mahkumlar bilan muomala qilish standartlari bo'yicha xalqaro hamjamiyat tomonidan ishlab chiqilgan va qabul qilingan yuqorida tilga olingan barcha xalqaro hujjatlar jinoiy hukmlarning ijrosini insonparvarlashtirish va ularning salbiy oqibatlarini minimallashtirishga, shuningdek, sharoitlarga iloji boricha yaqinroq sharoitlar yaratish orqali tuzatish faoliyatini amalga oshirishni ta'minlaydigan shunday jazo qonunchiligini yaratishga qaratilgan, ozodlikdan mahrum etish joylarida jazoni o'tash uchun sharoit yaratish.

O'zbekiston Respublikasi Jinoyat-ijroiy kodeksining 8-moddasiga muvofiq, mahkumlar qonunda belgilangan istisnolar va cheklashlarsiz, O'zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun ko'zda tutilgan huquqlar, yerkinliklar va majburiyatlarga yegadirlar.

Mahkumlar quyidagi huquqlarga ega:

jazoni o'tash tartibi va shartlari, ularning huquqlari va majburiyatlari to'g'risida ma'lumot olish;

o'z ona tilida yoki boshqa tilda, muassasa ma'muriyatiga yoki jazoni ijro yetuvchi organga, boshqa davlat organlariga va jamoat birlashmalariga taklif, ariza va shikoyat bilan murojaat qilish;

O'zingizning takliflaringiz, arizalaringiz va shikoyatlaringizga javoblarni berilgan tilda olinishi;

tushuntirishlar va yozishmalar berish, zarur bo'lsa, tarjimon xizmatidan foydalanish;

o'quv, badiiy va boshqa axborot materiallaridan foydalanish;

sog'liqni saqlash, shu jumladan tibbiy xulosaga bog'liq holda ambulatoriya va statsionar sharoitda tibbiy yordam olish;

jismoniy mashqlar bilan shug'ullanish;

penitentsiar muassasaning psixologik xizmati xodimlari tomonidan ko'rsatiladigan psixologik yordam. Ozodlikdan mahrum etilgan shaxslarning psixologik yordam ko'rsatish bilan bog'liq tadbirlarda ishtirok etishi faqat ularning roziligi bilan amalga oshiriladi;

mehnat qonunchiligiga muvofiq xavfsiz mehnat sharoitlari, dam olish, ta'til, shuningdek ish haqi to'g'risida;

ijtimoiy ta'minot, shu jumladan qonunga muvofiq pensiya olish to'g'risida;

advokatlardan malakali yuridik yordam olish; shaxsiy xavfsizligingiz uchun.

Sudlangan chet el fuqarolari, shuningdek, o'z davlatlarining diplomatik vakolatxonalari va konsullik muassasalari bilan, shuningdek, O'zbekiston Respublikasida diplomatik va konsullik muassasalariga yega bo'lmagan davlatlar fuqarolari o'zlarining manfaatlarini himoya qilishni o'z zimmalariga olgan davlatning diplomatik vakolatxonalari bilan aloqa qilish huquqiga egadirlar.

Ozodlikdan mahrum yetish joylarida saqlanayotgan, uncha og'ir bo'lmagan ijtimoiy xavfi va uncha og'ir bo'lmagan jinoyati uchun mahkum bo'lganlar saylovda ishtirok yetish huquqiga egadirlar.

Ozodlikdan mahrum etilgan shaxslar O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (Ombudsman) va tadbirkorlik sub'ektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vakilga murojaat yetish huquqiga ega.

Yozma ravishda (xatlar va telegrammalar) ularning soni cheklanmagan holda, muassasa ma'muriyati tomonidan ko'rib chiqilmaydi va yigirma to'rt soatdan kechiktirmay tegishli vakolatli shaxsga yuboriladi.

O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo'yicha vakili (Ombudsman) va O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Vakilning tadbirkorlik sub'ektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish to'g'risidagi javobi ko'rib chiqilmaydi va darhol murojaat etuvchiga yetkaziladi.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Inson huquqlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy markazining faoliyatini takomillashtirish to'g'risida"gi farmoniga muvofiq, Markaz jazo va qamoq joylarining ijro etilishini nazorat qilish huquqiga ega.