“O‘zbekiston – 2030” strategiyasida qonun ustuvorligini ta’minlash, xalq xizmatidagi davlat boshqaruvini tashkil etish va jamoatchilik boshqaruvini takomillashtirish bo‘yicha islohotlarni yanada oshirish vazifasi qo‘yilgan.

Erkin fuqarolik jamiyatini va ommaviy axborot vositalari faoliyatini yanada rivojlantirish, O‘zbekistonni fuqarolik jamiyatini rivojlantirish bo‘yicha xabga aylantirish mamlakatning asosiy maqsad va vazifalaridan biri sanaladi. Bu borada respublikada faoliyat yuritayotgan nodavlat va notijorat tashkilotlari ham katta rol o‘ynaydi.

Fuqarolik jamiyatining muhim qismi hisoblangan nodavlat notijorat tashkilotlari jamiyatda ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik muammolarni hal qilishda faol ishtirok etadi. Ular aholining ehtiyojlarini hukumatga yetkazish, inson huquqlarini himoya qilish va turli sohalarda ijtimoiy taraqqiyotga hissa qo‘shish bilan shug‘ullanadi.

O‘zbekistonda keyingi yillarda NNT faoliyatini rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Biroq davlat organlarining ayrim mansabdor shaxslari tomonidan NNTning ishiga aralashish holatlari kuzatilishi mumkin. Bunday aralashuvlar demokratiya prinsiplariga zid bo‘lib, BMT tomonidan belgilangan Barqaror rivojlanish maqsadlariga ham mos kelmaydi. Shu sababli, NNT faoliyatiga aralashganlik uchun mansabdor shaxslarga ma’muriy javobgarlik belgilash jamiyat va davlat uchun muhim ahamiyatga ega.

Nodavlat notijorat tashkilotlari inson huquqlarini himoya qilish – aholi manfaatlarini davlat darajasida ifoda etish va ularning huquqiy himoyasini ta’minlashga alohida e’tibor qaratadi.

Shuningdek, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga ko‘maklashish, xususan, kam ta’minlangan qatlamlarga yordam berish, ta’lim va tibbiyot sohalarini rivojlantirishda muhim o‘ringa ega.

Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi, ommaviy axborot vositalari va so‘z erkinligini qo‘llab-quvvatlash masalalarida ham bu tashkilotlarning o‘z o‘rni bor. 

Davlat organlari NNT faoliyatiga asossiz aralashishi bu sohalardagi rivojlanishni sekinlashtirishi mumkin. Shu bois, mansabdor shaxslarning NNT faoliyatiga aralashuvi uchun javobgarlikni belgilash orqali ularning mustaqilligini ta’minlash mumkin bo‘ladi. BMT Barqaror rivojlanish maqsadlaridan biri demokratiya, adolat va shaffof institutlarni rivojlantirishdir.

Mansabdor shaxslar NNT faoliyatiga aralashish uchun javobgarlikka tortiladigan bo‘lsa, davlat boshqaruvi shaffoflashadi va korrupsiya darajasi pasayadi. Jahon amaliyotida mazkur masalada javobgarlik yuklatish keng tarqalgan. Jumladan, Germaniyada davlat xizmatchilari NNT faoliyatiga to‘siq qo‘ygan taqdirda, mansabdor shaxslarga jarima yoki lavozimdan chetlatish jazolari qo‘llanadi. Fransiyada davlat xizmatchilari NNTning ekologik dasturlariga aralashsa, ma’muriy javobgarlikka tortiladi.

Qo‘shni Qozog‘istonda NNT faoliyati “Nodavlat tashkilotlar to‘g‘risida”gi qonun bilan tartibga solinadi va hukumat ularga aralashmasligi kerakligi belgilab qo‘yilgan. Rossiyada esa bu borada cheklovlar kuchaytirilgan va ularning ishiga hukumat aralashuvi keng tarqalgan. Bu esa jamoat tashkilotlari rivojiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

O‘zbekistonda NNTni himoya qilish davlat va jamoatchilik o‘rtasida ishonchni mustahkamlashga xizmat qiladi. Jahon hamjamiyatida O‘zbekistonning demokratik tamoyillarga sodiqligini ko‘rsatish uchun NNT himoyasi kuchaytirilishi kerak.

Qayd etish kerak, bu mamlakatning xalqaro reytinglardagi o‘rnini oshirib, chet el investitsiyalarini jalb qilishga ham yordam beradi. Bu yo‘nalishda xorijiy tajribani o‘rganib, milliy qonunchilikni takomillashtirish mamlakatning xalqaro nufuzini oshirishga xizmat qiladi.

Jahongir ISAEV,

Barqaror rivojlanish markazi 

nodavlat notijorat tashkiloti bo‘lim boshlig‘i.

O‘zA