Nogironlar huquqlari bo'yicha qo'mita 2006 yil nogironlar huquqlari to'g'risidagi konventsiyaning 34-moddasiga muvofiq tashkil etilgan. 2009 yilda o'z faoliyatini boshlagan. Konventsiyaga muvofiq, Qo'mitaning vakolati nafaqat davlatlarga, balki ularning integratsion birlashmalariga ham tegishlidir

Qo'mita 18 kishidan iborat bo'lib, ular shaxsiy tarkibda ishlaydi. Qo'mita a'zolari yuqori axloqiy me'yorlarga va Konventsiya qamrab olgan sohada tan olingan kompetentsiyaga va tajribaga ega bo'lishi kerak.

Qo'mitaning asosiy vazifasi - ishtirokchi davlatlar birinchi marta Konventsiya ular uchun kuchga kirgandan keyin ikki yil ichida, so'ngra kamida to'rt yilda bir marta, shuningdek Qo'mita talabiga binoan taqdim etadigan davriy ma'ruzalarni ko'rib chiqish.

Hisobotni ko'rib chiqish tartibi boshqa shartnoma organlariga xos bo'lgan bosqichlarni o'z ichiga oladi: hisobotni tahlil qilish, savollarning dastlabki ro'yxatini yuborish, javoblar olish, uni manfaatdor davlat vakillari bilan interfaol suhbatda ko'rib chiqish.

Tekshiruv natijalariga ko'ra:    

Qo'mita yakuniy kuzatuvlarni tuzadi, unda o'zlariga mos keladigan takliflar va umumiy tavsiyalar tayyorlanadi va ularni davlat hisobiga yuboradi. Qo'mita, shuningdek, ishtirokchi davlatlardan Konventsiya qoidalarini amalga oshirish bilan bog'liq bo'lgan qo'shimcha ma'lumotlarni so'rashi mumkin.

Qo'mita ishtirokchi davlatlarning boshqa ishtirokchi davlatlar tomonidan Konventsiya qoidalarini buzganligi to'g'risidagi shikoyatlarini qabul qilmaydi yoki ko'rib chiqmaydi.

So'nggi yillarda butun dunyoda nogironligi bor odamlarning barchaga teng tenglik, huquq va qadr-qimmatga ega bo'lishini himoya qilish va ta'minlashdagi kamchiliklarni bartaraf etishda inqilobiy o'zgarishlar ro'y berdi.

2006 yilda qabul qilingan va 2008 yilda kuchga kirgan "Nogironlar huquqlari to'g'risida" gi konventsiya nogironlikka an'anaviy yondashuvdan xayriya va tibbiyotga asoslangan huquqqa asoslangan yondashuvdan "paradigma o'zgarishini" belgilab berdi.

Nogironlar huquqlari to'g'risidagi konventsiya nogironlarning fuqarolik, madaniy, iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy huquqlarini qamrab olish, tenglik va kamsitmaslik asosida himoya qilish uchun etarli standartlarni taklif etadi. Bu nogironlarning o'z jamoalarida mustaqil yashash, tanlov qilish va jamiyatda faol rol o'ynash huquqiga egaligini aniq ko'rsatib turibdi.

Konventsiyaga Fakultativ Protokol Konventsiya bilan bir vaqtning o'zida kuchga kirdi. U qo'mitaga qo'shimcha vakolatlar beradi. Qo'mita shaxslarning shikoyatlarini qabul qilishi va ko'rib chiqishi mumkin, inson huquqlarining qo'pol va muntazam ravishda buzilishi holatlarida tergov ishlarini boshlashi mumkin. Konventsiya va uning Ixtiyoriy protokoli xalqaro hamjamiyat tomonidan tez va keng qo'llab-quvvatlandi. Ularning qabul qilinishi chinakam qamrab oluvchi va umumbashariy inson huquqlari tizimiga sodiqligining isboti sifatida olqishlandi.

Nogironlar huquqlari bo'yicha qo'mita (CRPD) Konventsiyani ilgari surish va amalga oshirishni nazorat qiluvchi 18 mustaqil ekspertlardan iborat guruhdir. Ekspertlar alohida davlatlar tomonidan tayinlanadi va keyinchalik ushbu Konventsiyani ratifikatsiya qilgan davlatlar tomonidan tanlanadi. Barcha davlatlar Konventsiyada mustahkamlangan huquqlar har bir mamlakatda qanday amalga oshirilayotgani to'g'risida muntazam ravishda Qo'mitaga hisobot berib turishlari shart. Qo'mita, o'z navbatida, har bir hisobot asosida kelgusida ishlash uchun sharh va takliflarni tayyorlaydi. Sharhda fuqarolik jamiyati tashkilotlari va inson huquqlari bo'yicha milliy institutlar ham ishtirok etmoqda.

Qo'mita Konventsiyani talqin qilish uchun javobgardir va shu maqsadda ba'zi moddalarga tushuntirishlar va ko'rsatmalar beradigan umumiy izohlarni nashr etadi.

Nogironlarning jamiyatda ishtirok etish va ularning manfaatlarini himoya qilish huquqlari O'zbekiston Respublikasining fuqarolik, iqtisodiy, siyosiy va boshqa konstitutsiyaviy huquq va erkinliklarini amalga oshirishda ularga boshqa fuqarolar bilan teng imkoniyatlar yaratishga qaratilgan 80 dan ortiq qonunlar va boshqa qonun hujjatlarida mustahkamlangan. "Ta'lim to'g'risida", "Fuqarolar sog'lig'ini saqlash to'g'risida" qonunlarda,

"Nogironlarning ijtimoiy ta'minoti to'g'risida", "Aholini ish bilan ta'minlash to'g'risida",

"Bola huquqlarining kafolatlari to'g'risida", "Fuqarolarning davlat pensiya ta'minoti to'g'risida", "Mehnatni muhofaza qilish to'g'risida", "Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida", O'zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi va boshqalar.

Hozirgi vaqtda O'zbekistonda nogironlarning ijtimoiy-iqtisodiy huquqlarini huquqiy himoya qilish kuchaytirildi: qonun qabul qilindi

2016 yil 26 dekabrdagi "Keksalar, nogironlar va aholining boshqa ijtimoiy zaif qatlamlariga ko'rsatiladigan ijtimoiy xizmatlar to'g'risida", unda "ijtimoiy xizmatlar" tushunchasi, ijtimoiy xizmatlardan foydalanish huquqiga ega bo'lgan shaxslar ro'yxati va ularni taqdim etishga vakolatli tashkilotlar, davlat organlari, shuningdek, ijtimoiy yordam xizmatlarini, maslahat xizmatlarini, uy sharoitida xizmat ko'rsatishni, kunduzgi statsionarlarda (yoki) qisqa muddatli bo'lish uchun taqdim etish shakllari va turlari. Qonunda ijtimoiy xizmatlarga muhtoj bo'lgan shaxslarni aniqlash, ijtimoiy xizmatlarning individual dasturlari, ushbu sohada davlat va jamoat nazorati subyektlari tomonidan amalga oshirilishini tashkil etish tartibi belgilangan.

Nogironlarga tibbiy-ijtimoiy yordamning holati, ushbu sohadagi xalqaro standartlarni tanqidiy o'rganish asosida 2017 yil 1 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni qabul qilindi.

"Nogironligi bo'lgan odamlarni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" gi qarorda nogironligi bo'lgan odamlarni qo'llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish va ularning huquq va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi tasdiqlangan.

Nogironlarning dolzarb muammolarini hal qilishda nafaqat davlatning, balki oddiy fuqarolarning ishtiroki juda muhimdir. Shu maqsadda Sog'liqni saqlash vazirligi qoshidagi nogironlarni qo'llab-quvvatlash jamg'armasi yaratilmoqda, 2018 yil 1 iyundan boshlab ular to'g'risida keng qamrovli ma'lumotlarni (shaxsiy ma'lumotlar, naqd to'lovlarning miqdori va turlari, chiqarilgan texnik reabilitatsiya uskunalari, ortopediya va ortopediya) o'z ichiga olgan yagona elektron ro'yxatga olish tizimi joriy etildi. samarali tibbiy va reabilitatsiya ishlarini tashkil qilishni ta'minlaydigan mahsulotlar va boshqalar).

BMT Bosh assambleyasi tomonidan qabul qilingan nogironlar huquqlari to'g'risidagi konventsiya

2006 yil 13 dekabr va 2008 yil 3 mayda kuchga kirgan. Konventsiya bilan bir vaqtda unga Fakultativ Protokol qabul qilindi va kuchga kirdi.

2019 yil avgust holatiga ko'ra 180 ta davlat va Yevropa Ittifoqi Konventsiyada ishtirok etmoqda. Fakultativ bayonnomada 96 ta davlat.

Konventsiya kuchga kirishi bilan nogironlarning huquqlari bo'yicha qo'mita (18 kishi) - Konventsiyaning bajarilishini nazorat qilish bo'yicha organ bo'lib, u Konventsiyaga a'zo davlatlarning hisobotlarini ko'rib chiqish, ular bo'yicha takliflar va umumiy tavsiyalar berish vakolatiga ega.

Konventsiya dunyodagi nogironlarning ahvolini tahlil qilish asosida qabul qilindi. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti hisob-kitoblariga ko'ra, bir milliarddan ortiq odam yoki dunyo aholisining 15 foizi (dunyo aholisining hisob-kitobiga ko'ra) biron bir nogironlik bilan yashaydi.

Dunyoning barcha rivojlangan mamlakatlarida nogironlarning umumiy sonining va ayniqsa nogiron bolalar sonining ko'payishi (Buyuk Britaniyada 0,12% dan Kanadada nogironlarning umumiy sonining 18% gacha) nogironlikning oldini olish va bolalar nogironligining oldini olish milliy ustuvor vazifaga aylandi. .

Konvensiyada inson xilma-xilligi va inson qadr-qimmati tamoyillari mujassamlashgan. Uning asosiy g'oyasi nogironlar kamsitishsiz barcha inson huquqlari va asosiy erkinliklaridan bahramand bo'lish imkoniyatiga ega bo'lishidir.

Yaqin atrofda nogironlarning huquqlari tartibga solinadi

“Ta'lim to'g'risida”, “Fuqarolar sog'lig'ini saqlash to'g'risida”, “O'zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to'g'risida”, “Aholini ish bilan ta'minlash to'g'risida”, “Bola huquqlarining kafolatlari to'g'risida”, “Fuqarolarning davlat pensiya ta'minoti to'g'risida”, “Mehnatni himoya qilish to'g'risida” gi qonunlar. "Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida", O'zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi va boshqalar.

Nogironlarning huquqlarini tartibga soluvchi milliy qonun hujjatlariga quyidagilar kiradi: "O'zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish to'g'risida" gi qonun, nogironlarning ijtimoiy-iqtisodiy sohadagi huquqlarining to'liq doirasini tartibga soladi, shuningdek shaxslar huquqlarini amalga oshirishga oid qonunlar va boshqa huquqiy hujjatlar. ta'lim uchun nogironligi bo'lgan; sog'liqni saqlash va tibbiy yordam; bandlik masalalari bo'yicha; jismoniy tarbiya, sport va dam olish; ijtimoiy ob'ektlar va xizmatlar, transport, aloqa va ma'lumotlardan foydalanish; adolat; davlat va jamoat ishlarida ishtirok etish; nogironlarning huquqlarini buzganlik uchun javobgarlik.

2017 yil 1 yanvar holatiga ko'ra, O'zbekiston Respublikasida 650 284 kishi nogiron deb tan olingan, ulardan 84 908 nafari 16 yoshgacha bo'lgan bolalardir. Ular har yili Davlat byudjetidan pensiya va nafaqalar ko'rinishida 2,5 trln. So'm miqdorida to'lanadi.

Davlat organlarining vakolatlari asosida respublika korxonalarida nogironlar uchun 18 555 ta kvota ajratilgan.

Xalq ta'limi vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, jismoniy va aqliy nogiron bolalar 89 maxsus o'quv muassasalarida tahsil olishadi.

2018 yilda nogironlarni qo'llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish va ularning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish bo'yicha chora-tadbirlar dasturini amalga oshirishga qaratilgan bir qator me'yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi, xususan: O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Nogironlarning statistik tizimini takomillashtirish to'g'risida” gi qarori. "2018 yil 22 martda qabul qilingan," Yolg'iz qariyalar va nogironlarning parvarishi zarur bo'lgan shaxslar ro'yxatini tuzish tartibi to'g'risidagi nizomni tasdiqlash to'g'risida ", Prezidentning 2018 yil 5 apreldagi qarori. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 11 iyundagi "Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini ish bilan ta'minlashni rag'batlantirishning tashkiliy chora-tadbirlari to'g'risida", O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Protez-ortopediya buyumlari va texnik reabilitatsiya uskunalarini ishlab chiqarishni rivojlantirish, shuningdek tibbiy va tibbiy-texnik bazasini yanada mustahkamlash chora-tadbirlari to'g'risida" gi farmoni ijtimoiy muassasalar 06.06.2016 yildagi qaroriga binoan 2018-2022 yillarda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj toifalariga tibbiy-ijtimoiy yordamni yanada chuqurlashtirish va kengaytirish bo'yicha chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi.