Bolalarning kambagʻallik darajasi Statistika agentligi tomonidan Jahon banki bilan hamkorlikda oʻtkazilgan uy xoʻjaliklari byudjeti oʻrganish maʼlumotlari asosida hisoblab chiqilgan.

2021-yilda oʻtkazilgan soʻrovda 10 ming xonadon ishtirok etgan boʻlsa, 2023-yilda mamlakat boʻylab 16 mingdan ortiq oila oʻrganildi.

Oʻzbekistonda uch yil ichida bolalar kambagʻalligi 7,8 foizga kamaydi.

Natijalarga koʻra, bolalar kambagʻalligi darajasi 2021-yildagi 21,5 foizdan 2023-yilda 13,7 foizgacha kamaydi.

Kambagʻallikni kamaytirish tendensiyalari shahar va qishloq joylari oʻrtasida sezilarli darajada farq qiladi. Xususan, qishloq joylarda bolalarning kambagʻallik darajasi 24,6 foizdan 14,5 foizgacha, shaharlarda esa 18 foizdan 13 foizgacha kamaydi.

Tadqiqot shuni koʻrsatdiki, bolalar kambagʻalligi darajasi eng past boʻlgan hududlar Navoiy viloyati va Toshkent shahri boʻlsa, Sirdaryo va Jizzax viloyatlarida esa bolalar kambagʻalligining nisbatan yuqori ekanligi qayd etilgan.

Ijtimoiy himoya Milliy agentligi maʼlumotlariga koʻra, 2023-yilda Oʻzbekistonda ijtimoiy nafaqalarning umumiy qamrovi 10,8 mln kishini tashkil etdi.

Kam taʼminlangan oilalarni bolalar nafaqalari va moddiy yordam bilan qamrab olish – 2,1 millionta kam taʼminlangan oiladan 9 million nafar kishini va 72,5 ming benefitsiar oilani tashkil etadi, umumiy toʻlovlar miqdori 12,3 trillionga teng.

Ijtimoiy himoya tizimiga investitsiyalar samaradorligini, shuningdek islohotlarning samaradorligi va taʼsir darajasini oshirish maqsadida Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi turli uy xoʻjaliklari guruhlari oʻrtasida ijtimoiy toʻlovlarning taqsimlanishi tahlil qildi.

Ijtimoiy himoya tizimining samaradorligi va maqsadliligi ijtimoiy nafaqalarning taqsimlanishi, qamrovi va yetarliligi hamda ularning kambagʻallik darajasiga taʼsirini tahlil qilish orqali baholandi.

Mutaxassislarning taʼkidlashicha, mavjud ijtimoiy himoya tizimi resurslarning salmoqli qismini aholining eng kam taʼminlangan qatlamlariga yoʻnaltiradi. Xususan, hisob-kitoblarga koʻra, aholining 20 foizini tashkil etadigan eng badavlat oilalar guruhi umumiy ijtimoiy nafaqalarning deyarli 6 foizini, shu jumladan bolalar nafaqasi oladigan uy-xoʻjaliklarining 4 foiziga toʻgʻri keladi.

Aksincha, keksa yoshdagi pensiyalar aholining barcha guruhlari oʻrtasida nisbatan teng taqsimlanadi, bu keksa aholini taʼminlashga universal yondashuvni aks ettiradi.

Tadqiqotda ijtimoiy himoya tizimining kambagʻallik darajasiga taʼsiri tahlil qilindi.

Shunday qilib, daromad yetarli boʻlmagan taqdirda, daromadlar kambagʻallik chegarasidan past boʻlsa, ijtimoiy oʻtkazmalarning yetishmasligi kambagʻallik darajasini 11 foizdan 20,8 foizgacha, bolalar kambagʻalligini – 13,7 foizdan 21,8 foizgacha va kambagʻal pensionerlar ulushini – 7,3 foizdan 31,4 foizgacha oshiradi.

Umuman olganda, ushbu tahlil ijtimoiy himoya tizimining samaradorligi va maqsadga muvofiqligini baholash, uning afzalliklari va kamchiliklarini aniqlash, shuningdek, ijtimoiy imtiyozlardan teng foydalanishni taʼminlash va jamiyatdagi kambagʻallik darajasini pasaytirish uchun uni takomillashtirish choralarini taklif qilish imkonini beradi.

Shunday qilib, Oʻzbekiston barqaror rivojlanishning birinchi maqsadi – 2030-yilgacha kambagʻallikni barcha shakllarda bartaraf etishga sodiqligini namoyish etmoqda. Shu munosabat bilan, monetar bolalarining kambagʻalligini oʻlchash ushbu missiyani amalga oshirish yoʻlidagi muhim qadamdir.

“Yangi Oʻzbekiston” va “Pravda Vostoka” gazetalari tahririyati