Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари Бошқармаси Бирлашган Миллатлар Ташкилоти тизимида инсон ҳуқуқларини мониторинг қилишнинг турли механизмларига энг яхши тажриба ва ёрдамни тақдим этиш учун ишлайди: Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Низомига асосланган органлари, шу жумладан Инсон ҳуқуқлари Кенгаши ва унинг остида ташкил этилган ташкилотлар, инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномалар ва иштирокчи давлатлар томонидан уларнинг шартнома мажбуриятларига риоя этилишини назорат қилиш ваколати берилган мустақил экспертлардан иборат. Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш ва шартномалар бўйича БМТТД бўлими юқорида кўрсатилган органларнинг аксариятига маъмурий хизматлар кўрсатади.

Устав органлари

Устав органларига собиқ Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссия, Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссияни алмаштирган Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш ва махсус протседуралар киради.

Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш ўзининг биринчи йиғилишини 2006 йил 19 июнда ўтказди. Ушбу ҳукуматлараро орган Женевада йилига 10 ҳафта давомида фаолият юритади. Кенгаш Бирлашган Миллатлар Ташкилотига аъзо 47 давлатдан иборат бўлиб, улар дастлаб 3 йилга сайланади ва ўз ваколатларини кетма-кет икки муддатдан ортиқ бажара олмайдилар. Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгаш инсон ҳуқуқлари бузилишини тўхтатиш, тенгсизлик ва камситишни йўқ қилиш ва ҳуқуқбузарларни фош қилиш ҳуқуқига эга.

Инсон ҳуқуқлари кенгаши Бош Ассамблея томонидан берилган мандатларга мувофиқ инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссар бошқармасидан алоҳида мустақил орган ҳисобланади. Шу билан бирга, БМТТД инсон ҳуқуқлари бўйича Кенгашнинг мажлислари ва кейинги мажлисларини ўтказишни таъминлайди.

"Махсус протседуралар" - инсон ҳуқуқлари бўйича комиссия ва инсон ҳуқуқлари бўйича Кенгаш томонидан қабул қилинган механизмларга мамлакатдаги муайян вазиятларни ёки дунёнинг барча минтақаларида тематик масалаларни кўриб чиқиш учун берилган умумий ном.

БМТТД маърузачиларнинг, мустақил экспертларнинг ва ишчи гуруҳларнинг ишини махсус протседуралар билан таъминлаш бўлими орқали қўллаб-қувватлайди, бу эса ўз навбатида тематик мандатларга хизмат қилади ва тизим сифатида махсус тартиб-қоидаларга марказлаштирилган ёрдам беради. Жойлардаги миссияларни бажариш ва техник ҳамкорлик департаменти мамлакат мандатлари ишини қўллаб-қувватлайди.

Шартномавий органлар

Инсон ҳуқуқлари бўйича 9 та йирик халқаро шартномалар мавжуд. 1948 йилда Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси қабул қилинганидан бери, Бирлашган Миллатлар Ташкилотига барча аъзо давлатлар камида битта инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги шартномани ратификация қилган.

Хозирда 10 та шартномавий органлар мавжуд, улар мустақил эксперт қўмиталари ҳисобланади. Уларнинг тўққизтаси БМТга аъзо давлатлар томонидан инсон ҳуқуқлари бўйича шартномаларнинг бажарилишини назорат қиладилар, ўнинчи шартномавий орган - Қийноқларга қарши конвенциянинг Факултатив протоколига биноан тузилган Қийноқларнинг олдини олиш бўйича қуйи қўмита Факултатив протоколга аъзо давлатлардаги қамоқда сақлаш жойларини текширади.

Органлар шартноманинг қоидаларига мувофиқ тузилади, уларнинг бажарилишини назорат қилади. Инсон ҳуқуқлари бўйича Олий комиссари Бошқармаси шартнома органларига уларнинг иш услубларини белгиланган талабларга мувофиқлаштиришда ёрдам беради.

БМТнинг бошқа тузилмалари ва агентликлари инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш билан шуғулланади.